*Tου Xρίστου Θεμιστοκλέους
Προληπτικά, όλοι οι άνδρες πρέπει τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο να ελέγχουν το σπέρμα τους
Η υπογονιμότητα ενός ζευγαριού καθορίζεται από την αδυναμία σύλληψης ενός παιδιού μετά από προσπάθεια πέραν του ενός χρόνου, χωρίς κάποια προφύλαξη. Στις αναπτυγμένες χώρες τα επίπεδα της υπογονιμότητας είναι πάρα πολύ ψηλά με 1 στα 7 ζευγάρια να αντιμετωπίζουν πρόβλημα σύλληψης. Στις περισσότερες περιπτώσεις η υπογονιμότητα οφείλεται κυρίως στον ανδρικό παράγοντα, εννοώντας το σπέρμα.
Όπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), για να θεωρείται γόνιμο το σπέρμα πρέπει να πληροί κάποιες προϋποθέσεις, όπως η αυξημένη κινητικότητα, η επαρκής συγκέντρωση, η σωστή μορφολογία και η μειωμένη θνησιμότητα των σπερματοζωαρίων. Σύμφωνα με έρευνες, φαίνεται πως το το 15 – 20% των νέων, μεταξύ των ηλικιών 18 – 25 χρονών, υποφέρουν από υπογονιμότητα, με τη συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων να είναι κάτω από το κατώτατο όριο, το οποίο έχει καθοριστεί από τον ΠΟΥ στα 15 εκατομμύρια/ml.
Η σπερματογένεση είναι η διαδικασία κατά την οποία τα ανδρικά γεννητικά όργανα ξεκινούν να παράγουν σπερματοζωάρια. Η σπερματογένεση ξεκινά μεν από την πρώιμη εφηβική ηλικία, ωστόσο για το σχηματισμό των σπερματοζωαρίων ευθύνονται τα σπερματογόνια, αρχέγονα εμβρυικά κύτταρα τα οποία υφίστανται μεταβολές που οδηγούν στην ωρίμανσή τους και στη μετατροπή τους σε σπερματοκύτταρα 1ης, 2ης, 3ης τάξεως, σπερματίδες, οι οποίες αποβάλλουν μέρος του κυτταροπλάσματος, δημιουργία ουρά και απευλευθερώνονται ως ώριμα σπερματοζωάρια. Τα κύτταρα Sertoli και Leydig παίζουν βοηθητικό ρόλο, τα μεν Sertoli έχουν υποστηρικτικό ρόλο στις δομές των σπερματογονίων, τα δε κύτταρα Leydig με την επίδραση της ορμόνης FSH, είναι υπεύθυνα για την παραγωγή τεστοστερόνης.
Ένας από τους κυριότερους παράγοντες που επηρεάζουν τη σπερματογένεση φαίνεται να είναι ο τρόπος ζωής. Μεταβολικές ασθένειες, που σχετίζονται άμεσα με την ποιότητα και τον τρόπο ζωής, όπως είναι ο διαβήτης τύπου ΙΙ και η παχυσαρκία, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη διαδικασία της σπερματογένεσης. Η περίσσεια λιπώδους ιστού οδηγεί στη μείωση της ορμόνης τεστοστερόνη, η οποία είναι υπεύθυνη για το σχηματισμό των ώριμων σπερματοζωαρίων. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα, η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων στους υπέρβαρους άντρες είναι μειωμένη σε σύγκριση με τους άντρες με φυσιολογικό λίπος στον οργανισμό τους. Επίσης η κατανάλωση αλκοόλ, το στρες, αλλά και η μειωμένη άσκηση συνηγορούν στην αλλοίωση της ποιότητας του σπέρματος. Όλοι οι παραπάνω παράγοντες έχουν ένα κοινό αποτέλεσμα στην επιβάρυνση του DNA, με συνέπεια τον κατακερματισμό του (DNA fragmentation), αλλά και την ύπαρξη οξειδωτικού στρες (ROS). Έρευνες έδειξαν όχι μόνο την κακή ποιότητα σπέρματος, αλλά και πολλές αποβολές εμβρύων λόγω ύπαρξης κατακερματισμένου DNA.
Επίσης, ένας εξίσου σημαντικός παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την ανδρική γονιμότητά είναι και ο τρόπος σεξουαλικής συμπεριφοράς. Η εναλλαγή σεξουαλικών συντρόφων εκθέτει τους άνδρες σε πολλούς λοιμογόνους παράγοντες. Ο κυριότερος λοιμογόνος παράγοντας που μπορεί να προκαλέσει πλήρη αζωοσπερμία και απώλεια γονιμότητας είναι η χλαμυδιακή λοίμωξη (Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα).
Η πρόληψη το καλύτερο όπλο
Ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης είχε πει: «κάλλιο προλαμβάνειν παρά θεραπεύειν» θέλοντας να αναδείξει τη σημασία της πρόληψης για κάθε νόσο. Είναι σημαντικό, οι άνδρες, τουλάχιστον μια φορά το χρόνο, να ελέγχουν προληπτικά το σπέρμα τους. Η εργαστηριακή ανάλυση σπέρματος μετρά ποσοτικά και ποιοτικά το σπέρμα και μπορεί να εντοπίσει πιθανά προβλήματα που προκαλούν υπογονιμότητα σε έναν άνδρα. Αφού αποκλειστούν οι κύριες αιτίες (π.χ κιρσοκήλη) είναι σημαντικό να γίνει μια ανάλυση για τον κατακερματισμό του DNA, ως μία πιθανή αιτία υπογονιμότητας.
Το Κλινικό εργαστήριο – Χημείο Γιαννουκά, μέλος του Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ στην Κύπρο, μπορεί να προσφέρει τη μοριακή ανάλυση για εντοπισμό κατακερματισμένου DNA, αλλά μπορεί παράλληλα να παρέχει με μεγάλη αξιοπιστία ανάλυση σπέρματος, ακολουθώντας τις πιο σύγχρονες μεθόδους, σε συνδυασμό με την εμπειρία και την εξειδίκευση του επιστημονικού του προσωπικού. Είναι εξαιρετικής σημασίας, να ενημερώνουμε και να συμβουλευόμαστε πάντα το γιατρό μας, ο οποίος γνωρίζει το ιατρικό μας ιστορικό και έχει πρόσβαση στο φάκελο υγείας μας.
*Βιολόγος με εξειδίκευση στην Εμβρυολογία, MSc.
Υπεύθυνος εργαστηριακής ομάδας – Χημείο Γιαννουκά, Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ στην Κύπρο
